Keijzer, Jan

Geboortedatum:: 26 juli 1920 (Middelie)
Overlijdensdatum:: 26 februari 1941 (Zaandam)

Biografie

Woonde in Middelie. Zoon van kleermaker Jacob Keijzer (8 juli 1868 Ilpendam – 25 december 1942 Middelie) en Maartje Vels (14 oktober 1881 Kwadijk – 27 oktober 1941 Middelie). Ongehuwd. Slagersknecht bij slager Honingh. Op dinsdag 25 februari 1941 legden Amsterdamse arbeiders massaal het werk neer uit protest tegen de vervolging van Joodse medemensen. Dat vond op grote schaal navolging in de Zaanstreek. Erik Schaap stelt in de inleiding van zijn boekje over de Februaristaking in de Zaanstreek: 'verhoudingsgewijs was de Zaanse inzet tijdens deze manifestatie minstens zo groot als de hoofdstedelijke.' Om half twaalf 's ochtends liepen tien mannen van een werkverschaffingsproject in Jisp nog voor de lunchpauze van hun werkplek. Later volgden werknemers in verschillende Zaanse bedrijven dat voorbeeld. De ongeveer zeshonderd personeelsleden van De Bijenkorf behoorden volgens Schaap tot 'de voorhoede van het Zaanse stakerslegioen'. Hij schrijft dat er die eerste dag sprake was van minstens 3300 werkweigeraars en 'waarschijnlijk zelfs veel meer'. Op woensdag 26 februari breidde de staking zich nog aanzienlijk uit. Tijdens de staking kregen Nederlandse medestanders van de bezetter het soms flink te verduren. Zo werden enkele klinkers gegooid naar een auto waarin een NSB'er en zijn bruid zaten. Een van de stenen kwam tegen de voet van de bruidegom terecht. Later vlogen er klinkers door de ruiten van de woning van het pas getrouwde stel. Opnieuw werd de nationaalsocialist geraakt, ditmaal tegen zijn arm. Een paar collega-NSB'ers kwamen evenmin fysiek ongeschonden uit de confrontatie met omstanders. In de loop van de middag verschenen voertuigen van de Ordnungspolizei in Zaandam. De Grünen losten meerdere schoten. Een van de kogels trof de twintigjarige Jan Keijzer dodelijk. De slagerij van zijn werkgever Honingh was gesloten en de slagersknecht was de straat opgegaan. Op het fatale ogenblik bevond hij zich in de slagerij van Cees Kluft in de Nicolaasstraat 7. Iemand die naast het slachtoffer stond had iets langs zijn hoofd horen fluiten, toen hij zich tijdens de schietpartij achterover liet vallen. Hij dacht eerst dat hij zelf gewond was. Tevergeefs verleende hij eerste hulp. Keijzer, wiens halsslagader werd doorboord, stierf binnen enkele minuten. Onder druk van zware sancties werd in de loop van donderdag 27 februari 1941 het werk hervat. Rond een uur 's middags was het personeel in de meeste bedrijven weer aan het werk. Drie Zaanse bedrijven lagen nog even langer stil. Bij twee ervan werd de staking op vrijdag 28 februari 1941 beëindigd. De ruim dertig werknemers van banketfabriek Th. Swart & Zn aan de Prinsenstraat, die al op 25 februari het werk hadden neergelegd, gingen pas op 1 maart 1941 weer aan de slag. Dit was landelijk het bedrijf waar de staking het langst voortduurde. De stakingsactiviteiten in de Zaanstreek bleven niet zonder gevolgen. Zaandam moest een boete, een 'zoengeld', van een half miljoen gulden voldoen. De gemeenten Amsterdam en Hilversum werden verplicht tot betaling van respectievelijk 15 en 2,5 miljoen. Burgemeester Joris in 't Veld van Zaandam moest plaatsmaken voor de NSB'er Cornelis Ravenswaay (1*). Ook de Zaanse gemeentesecretaris en politiecommissaris verloren hun baan. In het naburige Krommenie werd burgemeester Jan Kalff van zijn burgermeestersambt ontheven. Andere maatregelen waren onder meer dat de plaatselijke bioscopen voorlopig dicht gingen en dat van half negen 's avonds af niemand zich meer op straat mocht vertonen. Ook werd een deel van de stakers op hun salaris gekort.
(1*) Cornelis van Ravenswaay (19 september 1897 Amsterdam – 3 september 1955 's-Gravenhage). In maart 1942 werd hij burgemeester van Utrecht. Na de oorlog kreeg hij een gevangenisstraf van elf jaar. In 1952 kwam hij, weliswaar voorwaardelijk, weer op vrije voeten.

In zeer kleine kring begraven in het witte slagersjasje dat hij die dag droeg.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

Bronnen

Informatie:: Erik Schaap (Geke van de Kamp en Sander Wegereef: eindredactie/research), De Februaristaking in de Zaanstreek 1941, Stichting Uitgeverij Noord-Holland, 2017; site onh.nl; site wiewaswie.nl (waaronder overlijdensakten 5/1941 gemeente Middelie en 92/1941 gemeente Zaandam); site genealogieonline.nl (stamboom Van Bommel); genver.nl (familysearch.org).