Pais, Rachelte

Geboortedatum:: 15 maart 1890 (Delfzijl)
Overlijdensdatum:: 23 april 194 (Koog aan de Zaan)
Begraven op:: Joodse Begraafplaats Diemen te Diemen

Biografie

Woonde in Amsterdam, Amstel 154. Dochter van tagrijnhouder (1*) Levie Pais (27 februari 1864 Harlingen – 21 mei 1941 Amsterdam) en Jette Cohen (17 januari 1866 Delfzijl – 7 augustus 1916 Delfzijl). Na de dood van zijn echtgenote hertrouwde haar vader met haar zus Mindel – Mina - Cohen (4 november 1870 Delfzijl – 21 mei 1946 Zwolle). Rachelte Pais trad op 31 juli 1912 in Delfzijl in het huwelijk met antiquair Aron Speijer (26 augustus 1883 Harlingen – 27 oktober 1948 Amsterdam) (2*). Met haar naaste familieleden was zij ondergedoken op de zolder van het woon- en winkelpand van antiekhandelaar Simon – Siem – van de Stadt aan het Zuideinde 20 in Koog aan de Zaan. Het gezelschap bestond naast haarzelf uit haar man, stiefmoeder, vier kinderen en de verloofdes van twee van hen. De familie Speijer had in een vroegtijdig stadium van de jodenvervolging een oproep ontvangen om naar Westerbork te gaan. Op 14 juli 1942 kwam Van de Stadt bij hen op bezoek en werd nog dezelfde dag een regeling getroffen om met het gehele gezin bij hem onder te duiken (3*). Aan het eind van de oorlog, op maandag 23 april 1945, was een groep Duitse soldaten bezig om een ontspoorde locomotief te lichten, die van de spoorbrug was gevallen. Mevrouw Speijer-Pais zat op dat moment voor het raam te breien. 'Misschien om de boel in de gaten te houden, dat is nooit verder bekend geworden. Ze droeg een bril en waarschijnlijk door de reflectie van de glazen, dacht een Duitse scherpschutter dat ze in de gaten werden gehouden. Hij zag het aan voor een camera of een wapen en schoot', veronderstelde Simon Boers, die Van de Stadt als zijn pleegvader beschouwde, in een artikel in 2015. Het slachtoffer werd door het hoofd geschoten. Zij was op slag dood. In 1981 ontving Van de Stadt postuum het Verzetsherdenkingskruis.
(1*) Van Dale geeft in dit verband twee betekenissen van tagrijnhouder: a. koopman of winkel in tweedehands scheepstuig, oud ijzer, gereedschap, oud touwwerk enzovoorts en b. voddenkoopman.
(2*) Speijer dreef aan de Amstel 147-149 in Amsterdam De Friesche Antiekhandel.
(3*) Van de Stadt bracht bovendien het Joodse echtpaar Benjamin en Roosje Härtz-Meiboom en dochtertje Betsy (later: Wajngort-Härtz) onder bij zijn broer Gerrit, die in 1986 samen met zijn vrouw Annie werd geëerd met de Yad Vashem-onderscheiding.

Verzetsman Rinus Hillle, die later burgemeester van Wormerveer werd, wilde er volgens het Joods Monument Zaanstreek een openlijke begrafenis van maken. Van de Stadt vond dat levensgevaarlijk en dwong Hille onder bedreiging van een wapen daarvan af te zien. Het lichaam werd hierop achter het huis van Van de Stadt begraven. Later zijn de stoffelijke resten overgebracht naar de Joodse Begraafplaats in Diemen.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

Bronnen

Informatie:: Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland; Joods Monument Zaanstreek; Marion Kors (De Zaankanter/De Krommenieër), Dichtbijredactie, Plotselinge dood joodse onderduikster zorgde voor consternatie, 21 januari 2015, site dichtbij.nl; Comité Verzetsherdenkingskruis/C.C. van den Heuvel, W.J.C. Tensen (samenstellers), Gedenkboek Verzetsherdenkingskruis, waarin opgenomen Register Dragers Verzetsherdenkingskruis, Samson Uitgeverij, 1985; site wiewaswie.nl (waaronder overlijdensakte 40/1945 gemeente Koog aan de Zaan). Uitgebreider informatie over de familie Speijer en onderduikverlener Van de Stadt is te vinden op het Joods Monument Zaanstreek. Over broer Gerrit van de Stadt: Jozeph Michman en Bert Jan Flim, Rechtvaardigen onder de Volkeren. Nederlanders met een Yad Vashem-onderscheiding voor hulp aan joden, Uitgeverij L.J. Veen in samenwerking met NIOD, Amsterdam/Antwerpen, 2005; site db.yadvashem.org; site wiewaswie.nl.