Wo2Slachtoffers.nl

Pronk, Henderikus

Geboortedatum:
14 september 1911 (Bruntinge, gemeente Westerbork)
Overlijdensdatum:
19 oktober 1944 (Hooghalen)

Biografie

Woonde in Westerbork, Hoofdstraat A 91. Zoon van landbouwer Frits Pronk (12 maart 1886 Westerbork – 21 december 1989 op 103-jarige leeftijd Zuidlaren) en Annigje Dolfing (10 maart 1884 Elperburg, gemeente Westerbork – 25 februari 1932 Westerbork). Ongehuwd. Landbouwer. Gereformeerd. Als dienstplichtig soldaat diende hij in Sassenheim. Toen hij weer in de burgermaatschappij was teruggekeerd, werd hij in Westerbork de plaatselijk leider van ongeveer twintig man van de Landstorm. Deze organisatie bestond uit vrijwilligers van verschillende onderdelen van de landmacht. In de mobilisatieperiode moest hij weer in Sassenheim dienst doen. Toen de Duitsers ons land binnenvielen lag hij in het Academisch Ziekenhuis in Leiden met een gebroken been, het gevolg van een auto-ongeluk. Lid verzet onder de schuilnaam Rieks. Hij was leider van de LO-Westerbork. De Stichting 1940-1945 noemde hem na de oorlog 'de ziel van het verzet in de gemeente Westerbork'. Uit een artikel van zijn neef Frits Pronk blijkt dat hij een veelheid van verzetsactiviteiten ontplooide: hij zocht onderduikersadressen, zamelde geld in om onderduikers te helpen, verstrekte bonkaarten, vervalste persoonsbewijzen met zegels, regelde bijzondere 'Ausweise', verspreidde het illegale blad Trouw, gaf wapeninstructie in de schuur van de boerderij van zijn ouders, was betrokken bij wapendroppings en hielp bemanningsleden van neergestorte geallieerde vliegtuigen (1*). Bovendien zijn op zijn initiatief tijdens de April-Meistaking van 1943 pamfletten onder de Westerborkers verspreid. Op de avond van 18 oktober 1944 vond een inval van een groep landwachters uit Diever – de Bloedploeg Norg – plaats in de boerderij van Lammert Zwanenburg in de buurschap Beilervaart (2*). Na diens arrestatie werden op 19 oktober 1944 ook de Beilenaren Hendrik Wiegers (3*) en Lammert Bruulsema (4*) opgepakt. De drie mannen, die deel uitmaakten van de LO, zijn nog dezelfde dag 's middags in Kamp Westerbork gefusilleerd. Uit hun arrestatie vloeide de aanhouding voort van Pronk. Op de boerderij van zijn vader werd hij gevangen genomen. Volgens de auteurs van Beilen 1940-1945 had men Pronk, als verspreider van illegale bladen, in verband weten te brengen met de arrestanten. Onderweg naar de gevangenis in Assen moest de verzetsman op de Zwiggelterweg even voor Hooghalen uitstappen. 'Im nächtsten Wald muss er umgelegt werden', had Karl Hoffmann van de Sipo in Assen (5*) gezegd. Eerst schoot SD-medewerker Hendrik Lammerse (6*) en daarna zijn collega Sander van Droffelaar (7*). Op de zitting van het Bijzonder Gerechtshof in Assen beweerde Lammerse dat hij in de grond had geschoten. Van Droffelaar verklaarde daarentegen dat het slachtoffer al na het eerste schot op de grond was gevallen. Koningin Wilhelmina stuurde in 1946 een bedankbrief aan vader Pronk. Voorts ontvingen de nabestaanden een oorkonde van generaal Dwight D. Eisenhower en een certificaat van de Britten. Postuum is Pronk bovendien het Verzetsherdenkingskruis toegekend. Op vrijdagmiddag 2 november 1945 vond in de Gereformeerde Kerk in Westerbork een rouwdienst plaats om Pronk, dorpsgenoot Jan de Leeuw (8*) en Meindert Meindertsma (9*) uit Zwiggelte te herdenken. Daaraan voorafgaand waren op de begraafplaats de herdenkingsstenen officieel overgedragen.
(1*) Drie bemanningsleden begeleidde hij persoonlijk naar een veilige plek
elders in het land.
(2*) Lammert Zwanenburg (22 juni 1894 Oudehorne).
(3*) Hendrik Wiegers (9 november 1921 Sleen).
(4*) Leonard Bruulsema (4 juli 1901 Eemster, gemeente Dwingelo)
(5*) Karl Hoffmann, na de oorlog veroordeeld tot een gevangenisstraf van twintig jaar voor het geven van het bevel vier mensen dood te schieten, het aanwijzen van Todeskandidaten, mishandeling van gevangenen en het arresteren van burgers die niet wilden vertellen waar een familielid was.
(6*) Hendrik Cornelis Jan Lammerse, opperwachtmeester. Op 9 december 1948 veroordeelde het Bijzonder Gerechtshof in Assen hem tot levenslang. Tegen hem was de doodstraf geëist.
(7*) Sander van Droffelaar (2 november 1914 Amsterdam - geëxecuteerd op 16 november 1949 in Groningen).
(8*) Jan de Leeuw (26 december 1910 Dedemsvaart, gemeente Avereest), boerenknecht/verpleger/textielhandelaar/naaimachinereparateur, gearresteerd op 12 december 1945 tijdens razzia in Westerbork, maakte deel uit van het transport van 16 januari 1945 naar Duitsland, overleden in concentratiekamp Neuengamme op 7 februari 1945, begraven op Begraafplaats Westerbork, vak H, rij LIII, grafnummer 2.
(9*) Meindert Meindertsma (19 oktober 1887 Niawier, gemeente Oostdongeradeel), landbouwer, huisvestte een tijdlang de leden van de KP-Noord-Drenthe, gearresteerd op 8 december 1944, weggevoerd met het transport van 16 januari 1945 uit Groningen; overleden in Hamburg-Veddel (Dessauer Ufer), een nevenkamp van concentratiekamp Neuengamme op 19 februari 1945, gedenksteen Begraafplaats Westerbork, vak H, rij LIII, nummer 3.

Pronk ligt begraven op het oude gedeelte van de Begraafplaats in Westerbork, vak H, rij LIII, grafnummer 1.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

Bronnen

Informatie:
Drs. G.J. Dijkstra (eindredacteur), W. Bazuin-Brinkman, T.L. Kroes en H.J. Vos, Gemeente Beilen 1940-1945, deel 3, Historische Vereniging Gemeente Beilen, 2001; LO/LKP, Het Grote Gebod; Frits Pronk, Henderikus Pronk, Fragmenten, Historische Vereniging Gemeente Westerbork, jaargang 00, nummer 3, oktober 2000, pag. 11-16; Nationaal Comité Verzetsherdenkingskruis/C.C van den Heuvel, W.J.C. Tensen (samenstellers), Gedenkboek Verzetsherdenkingskruis, waarin opgenomen Register Dragers Verzetsherdenkingskruis, Samson Uitgeverij, 1985; Oorlogsgravenstichting; site wiewaswie.nl (waaronder overlijdensakten 57 d.d. 30 november 1944 gemeente Westerbork en 86 d.d. 21 november 1944 gemeente Beilen); site gw.geneanet.org; NL-Verfahren; Vier S.D.'ers bedreven verschrikkelijke wandaden in Drenthe, Drentsche en Asser Courant, 5 november 1948, site delpher.nl; Van Droffelaar en Lamberts tot de doodstraf veroordeeld; Drentsche en Asser Courant, 9 december 1948, site delpher.nl. Over De Leeuw en Meindertsma: G. de Leeuw, Jan de Leeuw, Fragmenten, jaargang 00, nummer 1, maart 2000, pag. 8-16; J.P. van der Jagt, De stem van het geweten, Fragmenten, jaargang 04, nummer 1, maart 2004, pag. 7-18; J.P. van der Jagt, De tol van het verzet, Fragmenten, jaargang 04, nummer 3, september 2004, pag.1-16. Geboorteakte 82 d.d. 15 september 1911 gemeente Westerbork. Overlijdensakte 57 d.d. 30 november 1944 gemeente Westerbork (extract). Archief Jack Kooistra.