Wo2Slachtoffers.nl

Brink, van den, Jacobus

Geboortedatum:
3 november 1919 (Putten)
Overlijdensdatum:
30 november 1944 (Geesteren (Gld.))

Biografie

Woonde in Putten (adres ouders Gardenseweg 31). Zoon van koetsier/kolenlboer/houtsleper/expediteur Hendrik van den Brink (12 januari 1894 Putten - 25 oktober 1951 Putten) en Melisje Ruiter (23 december 1895 Putten - 24 januari 1960 Putten). Ongehuwd (verloofd met Mientje Schipper, die in november 1943 beviel van dochter Meep; zij is later 'hertrouwd'). Co had twee broers en twee zussen. Marechaussee van de Brigade Ermelo. Nederlands Hervormd. Lid verzet.

In zijn vrije tijd schaakte Van den Brink bij de Puttensche Schaakclub.
Marechaussee van de Brigade Ermelo. In november 1944 won hij de schaakcompetitie, die door onderduikers in Geesteren was opgezet en waaraan ook inwoners van het dorp deelnamen. Nederlands Hervormd.

Co was gek op paarden. Paardrijden werd een van zijn grootste hobby's. In 1940 haalde hij het diploma marechaussee te paard. Eerst ging hij werken in Deventer en daarna in Arnhem. Per 1 maart 1943 werd hij aangesteld als 'wachtmeester der Staatspolitie in vasten dienst' en ingedeeld bij de Marechaussee met standplaats Ermelo.

De opdracht om een bejaarde Joodse vrouw uit het ziekenhuis in Ermelo te halen voor transport, zodat zij naar Westerbork kon worden gebracht, druiste tegen zijn geweten en rechtsgevoel in. Daarom dook hij in maart 1943 onder bij Jan Kuijper in Ermelo.

Als represaille gijzelden de Duitsers zijn opa, vader, moeder en broer Gert, die in Kamp Vught werden vastgehouden. Later namen zij nog een zus en een broer in gijzeling in het concentratiekamp in Vught. Kort voor Kerstmis 1943 werden de gegijzelde familieleden vrijgelaten.

Als onderduiker belandde Van den Brink uiteindelijk bij Jan Karssenberg van boerderij De Pelleweaver aan de Keistraat in Geesteren. Hij was ook vaak op de boerderij van de familie Esselink aan de Meiweg, waar onderduikers in het geheim bijeenkwamen om allerlei dingen te bespreken.

's Nachts sliep hij met Jan Visser, een onderduiker bij Derk Esselink, in een zaadberg, een opslagplaats van graanschoven in het bij razzia's veiliger geachte buitengebied. Het gat, dat was ontstaan door het weghalen van een graanschoof, werd dan weer gesloten door de schoof terug te zetten. Overdag werkte Co op de boerderij van Karssenberg.

Van den Brink deed aan meerdere verzetsactiviten mee. Omstreeks augustus 1944 richtten zes onderduikers in Geesteren een stootgroep, die onderdeel van de Binnenlandse Strijdkrachten ging uitmaken. De groep werd opgedragen troepenbewegingen en inkwartieringen door te geven.

Ook kregen zij drie keer een oproep om aanwezig te zijn bij een wapendropping. Twee maal ging die door slecht weer niet door. De derde keer arriveerde de groep te laat op het droppingterrein. Toch moet er, schrijft Luimes-Arentsen, een dropping zijn geweest, die wel is geslaagd, want bij boerderijen waren wapens in de grond verstopt.

Op 30 november 1944 werd een aantal inwoners van de gemeente Borculo gegijzeld, omdat zich onvoldoende mannen hadden aangemeld om bij Zevenaar een tankwal en mangaten te graven. Die dag ook besloten opperwachtmeester Roel Bource van Geesteren en zijn echtgenote Grieta om onder te duiken op de boerderij van Derk Esseling. (1*)

De politieman moest van de SS de mannen ophalen op de lijst, die was samengesteld als strafmaatregel, omdat de gemeente niet genoeg gravers had aangeleverd. Bovendien verdachten de Duitsers hem ervan dat hij het verzet een handje hielp.

Als de opperwachtmeester via de gemeente vernam, bij wie de bezetter een huiszoeking wilde houden, dan gaf hij dat door aan de dominee. Die waarschuwde vervolgens op zijn beurt de betrokkene. Wanneer dan bijvoorbeeld de Landwacht bij het woonadres langs ging, dan bleek de vogel reeds gevlogen te zijn.

's Avonds laat gingen Derk Esselink en Co van den Brink enkele keren met een transportfiets en een kruiwagen heen en terug om kleding en een deel van het huisraad naar de Meiweg over te brengen. Telkens passeerden zij echter een blaffende hond. Daarom kozen zij een alternatieve route.

Juist op dat moment kwamen zij toevallig manschappen van de Landwacht Borculo en de Brandweerpolitie uit Doesburg tegen. (2*) Co sprong van de fiets en vluchtte door de weilanden. Derk schreeuwde nog: 'Co blief stoan!' Tevergeefs, want brandweerpolitieman D. van Dijk (3*) schoot de vluchtende Van den Brink dood. Al vaker had hij beweerd dat de Duitsers hem niet levend te pakken zouden krijgen.

Zijn metgezel Esselink, die ten val was gekomen, werd direct overmeesterd. Hem werd gevraagd, waar de twee naar toe wilden. Het eerste wat hem inviel, was: 'Praten bij Karssenberg'. Hij werd meegenomen voor een verhoor in het gemeentehuis in Borculo.

Ook Karssenberg werd gearresteerd. Bij zowel hem als Esselink vond een huiszoeking plaats. Beiden moesten allerlei werkzaamheden verrichten in Zevenaar. In maart 1945 mochten ze met verlof naar huis. Terugkeren deden zij op advies van de burgemeester niet.

Aanvankelijk zou hij worden begraven in Geesteren, maar zijn vader haalde met een open vrachtauto de kist met daarin het lichaam van zijn zoon op voor een teraardebestelling in Putten. Onderweg moest de vader bij een controle de kist zelfs open maken.

Van den Brink wordt vermeld in de Lijst van Gevallenen der Koninklijke Marechaussee 1940-1945. De familie van Co koos ervoor hem in Het Vrijheidsbos in Geesteren te herdenken met een Nederlandse eik.

(1*) Bource werd de volgende avond met zijn vrouw overgebracht naar de boerderij De Bunker van de gebroeders Kelholt.

(2*) Volgens rechtbankverslagen namen aan de patrouille ook Duitsers deel. Luimes-Arentsen heeft het niet over Duitsers. Zij spreekt wel van de Landwacht Borculo. Daarover reppen de rechtbankverslagen evenwel niet.

(3*) De procureur-fiscaal jonkheer mr. Serraris vorderde tegen Van Dijk een gevangenisstraf van acht jaar.

Begraven op de Oude Gemeentelijke Begraafplaats aan de Engweg te Putten, grafnummer 663.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

Bronnen

Informatie:
Jolanda Luimes-Arentsen, Sympathieke schaker deed ongelukkige zet, in: Eerbetoon Aan de oorlogsslachtoffers van Geesteren Gelderland, Stichting Vrijeheidsbos Geesteren, 2020; Jolanda Luimes-Arentsen, Het enige joodse gezin in Geesteren, in: Eerbetoon Aan de oorlogsslachtoffers van Geesteren Gelderland, Stichting Vrijeheidsbos Geesteren, 2020; Lijst van Gevallenen der Koninklijke Marechaussee 1940-1945, in: C.A. Dekkers, J.M. van Kasbergen, Oranjemarechaussee, 'Zonder vrees en zonder blaam'. Marechaussee tijdens de Tweede Wereldoorlog in ondergronds verzet tegen de nazi-onderdrukking, Uitgeverij Lunet, 1987, Naarden; Oorlogsgravenstichting; Erelijst van Gevallenen 1940-1945; site wiewaswie.nl (waaronder overlijdensakten 68/1944 gemeente Borculo en 276/1945 gemeente Ermelo).